«Η Αττική Γη και τα προϊόντα της: περιβάλλον και κλιματική κρίση, προοπτικές»
Ένα καταρτισμένο επιστημονικό πάνελ δέκα ομιλητών, απαρτιζόμενο από ακαδημαϊκούς, ερευνητές, γεωπόνους, κτηνοτρόφους κ.α. ανέπτυξε σκέψεις γύρω από τις αρχές της βιωσιμότητας και τις προοπτικές ανάπτυξης του πρωτογενούς παραγωγικού τομέα στην Αττική.
Η παραγωγική Αττική: Μύθος και σύγχρονη πραγματικότητα
Η Αττική δεν είναι απλώς ένας τόπος, είναι Τοπίο, φυσικό και ανθρωπογενές, που υμνήθηκε από ποιητές και καλλιτέχνες διαχρονικά και απασχόλησε επιστήμονες πολλών κλάδων. Παρά την κακοποίηση με την τσιμεντοποίηση και την σε μεγάλο βαθμό εγκατάλειψη αγροτικών εκμεταλλεύσεων, η ενδοχώρα και τα νησιά της Αττικής εξακολουθούν να προσφέρουν αξιόλογη πρωτογενή παραγωγή και πλούσια διατροφικά αγαθά. Προϊόντα φυτικής παραγωγής, όπως κρασί, φιστίκια τύπου Αιγίνης, σύκα, ελαιόλαδο, εσπεριδοειδή, κηπευτικά, αρωματικά-φαρμακευτικά βότανα, αλλά και προϊόντα ζωικής παραγωγής, γαλακτοκομικά, κρέας (αιγοπρόβειο, πουλερικά κ.ά.), αβγά, τυρί, μέλι καθώς και προϊόντα θαλάσσιας αλιείας και ιχθυοκαλλιεργειών. Κτήματα, συνεταιρισμοί και οινοποιεία, συνοικιακά μαγαζάκια και παντοπωλεία, κάβες και εργαστήρια ζαχαροπλαστικής, διαθέτουν εξαιρετικά προϊόντα της αττικής γης. Στην Αττική σήμερα επισήμως εκτρέφονται ακόμη περί τις 240.000 γιδοπρόβατα και 4.000 αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, από 3.000 οικογένειες κτηνοτρόφων σε 1.800 κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, ενώ κατέχει πανελληνίως την πρώτη θέση στην ωοτόκο ορνιθοτροφία (Μέγαρα).
Η ύπαιθρος της Αττικής, αειφόρος επί χιλιάδες χρόνια, εξακολουθεί ευτυχώς να είναι παραγωγική μέχρι σήμερα. Όσον αφορά στην γαστρονομία η Αττική με κέντρο την πρωτεύουσα συγκεντρώνει αξιοποιεί και αναπτύσσει την εμπειρία όλου του ελληνικού χώρου και σε ορισμένες περιπτώσεις έχει διαφυλάξει τρόπους και δυνατότητες παραδοσιακών διατροφικών συνηθειών, που έχουν ξεχαστεί στον αγροτικό χώρο από όπου προέρχονται.
Δρ Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη
Ομοτ. Ερευνήτρια. τ. Διευθύντρια του Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Το αβέβαιο μέλλον, που μας επιφυλάσσει η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή
Για να δείτε ολόκληρη την τοποθέτηση του κ. Ζερεφού, πατήστε εδώ:
Χρήστος Σ. Ζερεφός
Γενικός Γραμματέας Ακαδημίας Αθηνών, Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή
Η επιστημονική Ημερίδα Νέα Θεσμοφόρια είμαι βέβαιη ότι θα αποτελέσει μια πολύτιμη παρακαταθήκη στον κοινό στόχο όλων μας για μια βιώσιμη ανάπτυξη στην Αττική. Η επιστημονική γνώση αλλά και τα σύγχρονα μοντέλα ανάπτυξης είναι ίσως ο ισχυρότερος σύμμαχός μας τόσο για την προάσπιση της γης και των καρπών της, όσο και για την ανάδειξη και αξιοποίησή τους, έτσι ώστε να αποτελέσουν πυλώνα για ένα αειφόρο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, που θα σέβεται το Περιβάλλον, τον Πολιτισμό και την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Άντζελα Γκερέκου
Πρόεδρος του ΕΟΤ
Η ύπαρξη αλλά και η καλλιέργεια της ελιάς είναι άμεσα συνδεδεμένη με την Αττική αφού από τα αρχαία χρόνια εθεωρείτο ως ιερό και προστατευόμενο δένδρο. Η σύγχρονη ελαιοκαλλιέργεια όμως αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, ένα από αυτό είναι και η κλιματική κρίση με αποτέλεσμα την αισθητή μείωση των ελαιώνων της. Η διατήρηση και επέκταση των παραδοσιακών ελαιώνων γύρω από τον αστικό ιστό και η εφαρμογή του αειφορικού τρόπου καλλιέργειας είναι αναγκαία γιατί:
Εκτός από τα πολύτιμα προϊόντα και την οικονομική τους σημασία, η ελιά αποτελεί έναν πνεύμονα πρασίνου για την Αττική. Μπορεί να συμβάλλει στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, στη διατήρηση και αύξηση της βιοποικιλότητας καθώς και στην προστασία από τη διάβρωση των εδαφών.
Προτείνεται επίσης η ανάδειξη και αξιοποίηση των μεμονωμένων αιωνόβιων και ιστορικών δένδρων ελιάς, η διαφύλαξη και προστασία τους.
Τέλος, χρειάζεται μελέτη των τοπικών ποικιλιών καθώς και άλλων ώστε να επιλεγούν ποικιλίες που να προσαρμόζονται στις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής.
Σταύρος Βέμμος
Οµοτ. Καθηγητής Δενδροκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών
Προσαρμογή του αγροτικού τομέα της Αττικής στην κλιματική αλλαγή
Η εισήγηση αναφέρθηκε συνοπτικά στην αποτύπωση των αναμενόμενων κλιματικών κινδύνων που προβλέπεται να αντιμετωπίσει η Αττική, των αναμενόμενων επιπτώσεων στην αγροτική παραγωγή και των προτεινόμενων μέτρων προσαρμογής.
Τα μέτρα προσαρμογής θα λειτουργήσουν όχι μόνο ως δράσεις περιορισμού των αρνητικών συνεπειών και αύξησης της ανθεκτικότητας του κλάδου, αλλά και ως ευκαιρία για την ανάδειξη ενός άλλου φιλοπεριβαλλοντικού επιχειρηματικού μοντέλου.
Δημήτρης Βολουδάκης
Γεωπόνος και εξωτερικός συνεργάτης, Κέντρο Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, Διευθυντή Προγραμμάτων “Νέα Γεωργία – Νέα Γενιά”
Τα μονοπάτια της τροφής μας
Πρόσφατα η ΕΕ συνέθεσε την έκθεση «Μονοπάτια για τον μετασχηματισμό των συστημάτων τροφίμων» για την Κλιματική Αλλαγή. Η όποιας μορφής προετοιμασία για το μέλλον όλων μας απαιτεί την αναγνώριση του σημαντικού ρόλου των παραγωγών πραγματικού πλούτου (των αγροτών) και την ικανότητά τους να προσφέρουν μέσω της «οικοτεχνίας» και συνεργατικών σχημάτων, απευθείας στους καταναλωτές, πραγματική φυσική (μη πολυεπεξεργασμένη) τροφή.
Αφού «σκότωσαν» οι ΗΠΑ την παγκοσμιοποίηση, με τα νέα μοντέλα «διεθνοποίησης» (Διεθνής Συμφωνία Ειρηνικού και Διεθνής Διατλαντική Συμφωνία), η πανδημία covid-19 επιτάχυνε τις εξελίξεις ώστε σήμερα όλοι να μιλούν για τις Τοπικές Εφοδιαστικές Αλυσίδες (Short Supply Chain) και για την «τοπικοποίηση» – locality.
Στις νέες προτάσεις, τα τοπικώς παραγόμενα αγροτικά προϊόντα, από τοπικές ποικιλίες και τοπικές φυλές, θα πρέπει να επεξεργάζονται τοπικά, με τοπικές συνταγές (γαστρονομία, πολιτισμός), για να καταναλωθούν κυρίως τοπικά.
Μιχαηλίδης Δημήτρης
Συγγραφέας, ΑγροΝέα, AgroBus
Ισορροπία-αειφορία περιβάλλοντος στην Αττική
Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Περιφέρειας, με πρωτοβουλία αγροτισσών, επεξεργάστηκε σε δημόσιες συζητήσεις το Όραμα 2040 (Ιαν 2021) και το Νέο Αγροτικό Σύμφωνο Υπαίθρου (Ιουν 2022) ώστε να συμβάλει στην ισορροπία-αειφορία του περιβάλλοντος της Αττικής.
Τα κυριότερα σημεία προσοχής είναι: (1) η ανάγκη για σταθερές χρήσεις γης ώστε να εξασφαλίζεται η σωστή φροντίδα του περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού, πολιτιστικού, τεχνολογικού, οικονομικού κ.λπ.), (2) η λειτουργία αγροτικών σχολείων μαθητείας για την σωστή φροντίδα του περιβάλλοντος και (3) η αναγνώριση και ο σεβασμός της αγροτικής επιχειρηματικότητας.
Μια ζωντανή-υγιής Αττική ύπαιθρος μπορεί να συμβάλει θετικά στην βελτίωση της επιβίωσης των αστών της μεγάλης τσιμεντούπολης, της Αθήνας.
Μάγδα Κοντογιάννη
Κτηνοτρόφος, Γραμματέας Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Αττικής
Βιώσιμα συστήματα διατροφής
Μια ανασκόπηση της εξέλιξης των συστημάτων διατροφής από το αγροτικό περιβάλλον στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον και προβλέψεις για το αστικό περιβάλλον του μέλλοντος (όσον αφορά τη διατροφή) και μια μικρή αναφορά στη μεσογειακή δίαιτα ως μοντέλο βιώσιμης διατροφής και όχι μόνο ως μοντέλο υγείας.
Γεώργιος Μπόσκου
Αναπλ. Καθηγητής Χαροκοπείου, ∆ιατροφολόγος
Η εισήγηση επιχείρησε να συνδέσει τρεις μύθους της Αττικής γης, τον Αττικό αμπελώνα που υφίσταται εδώ και 3 χιλιετηρίδες, τη ρετσίνα, τον αρχαίο ρητινίτη, το πιο πολυτραγουδισμένο τρόφιμο της Αττικής, και την Αθηναϊκή ταβέρνα που χαρακτήρισε τους τελευταίους δύο αιώνες τον πολιτισμό της καθημερινότητας των Αθηναίων, επιβεβαιώνοντας τη στενή σχέση κάθε τόπου με τα προϊόντα που παράγει, τη γαστρονομία του αλλά και την κοινωνική ζωή του. Επιπρόσθετα καταθέτει προτάσεις για την ενιαία αξιοποίηση τους, με δικτυώσεις, συνέργειες, ιστορικές διασυνδέσεις και κοινή προβολή, με σκοπό αφ’ ενός την ανάπτυξη του αγροδιατροφικού τομέα και της τοπικής γαστρονομίας, αφ’ ετέρου τον εμπλουτισμό του Τουριστικού προϊόντος της Αττικής, δίνοντας έμφαση στον τουρισμό βιωματικών εμπειριών.
Γεώργιος Πίττας
«Γαστρονοµικές κοινότητες», ερευνητής, συγγραφέας Αττικός αμπελώνας, ρετσίνα Μεσογείων και η Αθηναϊκή ταβέρνα. Τόπος, προϊόν και πολιτισμός της καθημερινότητας.
ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑ: Το Μήνυμα και η συμβολή τού “Μύθου” στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
“ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΗ – ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ”. Είναι το μήνυμα των Θεσμοφορίων: Ένας ύμνος στη Γη και στη γονιμότητα.
Caring for Soil is Caring for Life! Είναι ο τίτλος της ‘αποστολής, του Mission Board for “Soil, Health and Food” – ενός από τα 5 Μission Βoards της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που αποτελούν μια νέα προσέγγιση για την περίοδο 2021-2030 .
Αυτή η αποστολή είναι αυτό που πρέπει να τεθεί ως στόχος για την αναγέννηση της Αττικής γης στο πεδίο της αγροδιατροφής – των διασυνδέσεων της με τον τουρισμό και τον πολιτισμό – και την ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας.
Πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτόν τον στόχο που θέτει η ‘αποστολή’; Αυτή την πρόκληση και πρόσκληση;
“Αντλώντας από το μύθο και την ιστορία της περιοχής και συνδυάζοντας με το state-of-the-art της επιστήμης και τεχνολογίας”, αλλά και με τις επιθυμίες και τη βούληση των κατοίκων – πάντα στο πλαίσιο ότι η γη, το έδαφος αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των πολιτικών της ΕΕ για: European Green Deal, Farm to Fork Strategy, Biodiversity Strategy 2030 & European Climate Law.
Η αναζήτηση του “Μύθου” βοηθάει στην ενίσχυση της τοπικής ταυτότητας και του “branding” τόσο των προϊόντων αγροδιατροφής, όσο και των τουριστικών προορισμών. Βελτιώνει το ‘image’ και την προστιθέμενη αξία.
Τα Θεσμοφόρια σηματοδοτούν την (πρώτη) Γεωργική Επανάσταση, και το πέρασμα από τη νομαδική ζωή των κυνηγών στην οργανωμένη κοινωνία. Η θεά Δήμητρα μυεί τους Αθηναίους στις τεχνικές καλλιέργειας της γης και δημιουργεί τους Θεσμούς για την οργάνωση της κοινωνίας.
Τα “ΝΕΑ ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑ” στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής επανάστασης και της κλιματικής κρίσης, μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία “Νέων Θεσμών” με σεβασμό στο περιβάλλον, πού θα αναδεικνύουν τη μοναδικότητα της Αττικής γης.
Δρ Γιολάντα Τότσιου
Γεωπόνος με ειδίκευση στην Τεχνολογία Τροφίμων κ.α.
